Uzależnienie od Internetu | Leczenie objawy oraz skutki

Internet stanowi integralną część naszego życia. Nie tylko ze względu na pandemię, podczas której ludzie czują się zdecydowanie bardziej odizolowani od siebie i realnego świata. Zanim jeszcze zaczęliśmy ograniczać kontakty w trosce o zdrowie, wykorzystywaliśmy Internet do pracy, załatwiania spraw urzędowych, opłacania rachunków, robienia zakupów i zaspokajania wielu innych potrzeb, w tym komunikacyjnych. Kiedy internet stał się dla nas zagrożeniem? Czym jest uzależnienie od internetu? Jakie są objawy uzależnienia od internetu i metody leczenia?

Dostęp do internetu w smartfonach sprawił, że do świata wirtualnego możemy przenieść się w dowolnym miejscu i czasie. Przez 24 godziny na dobę docierają do nas powiadomienia z portali społecznościowych, nowe wiadomości z komunikatorów oraz cała masa informacji w formie artykułów, podcastów i filmów. Pojawia się zatem strach, że coś może nas ominąć, gdy nie będziemy online. Syndrom FOMO (ang. fear of missing out) jest terminem związanym z uzależnieniem od internetu.

Ucieczka od rzeczywistości, z jednej strony kusi gratyfikacjami oraz zachowaniem anonimowości, która oferuje poczucie kontroli i bezpieczeństwa. Z drugiej strony, stan niepewności naszych czasów oraz osłabione relacje społeczne mogą wpływać negatywnie na nastrój i sprzyjać uzależnieniu od internetu. Zatarciu ulegają wówczas granice i kontrola w wykonywaniu danej czynności, czego konsekwencją jest wycofanie sięczłowieka z innych aktywności poza komputerem lub smartfonem.

Bez wątpienia, znakiem naszych czasów są nowe media – na co dzień niezwykle pomocne i ułatwiające nam życie. Jednak część osób o specyficznych predyspozycjach może uzależnić się od internetu, czego symptomem są straty i problemy,jakich zaczynają doświadczać. Warto zatem wiedzieć, czym jest uzależnienie od internetu i jak rozpoznać jego objawy.

Czym jest Internet?

Zaczęliśmy od tego, czym jest internet w naszym życiu codziennym. Według definicji informatycznej Internet to ogólnoświatowy system połączeń między komputerami, określany również mianem sieci, w której przestrzeń adresów IP przydzielona jest hostom i serwerom. Łączą je ze sobą urządzenia sieciowe, m.in. karty i modemy, komunikujące się za pomocą protokołu internetowego – z wykorzystaniem infrastruktury telekomunikacyjnej.

Oprócz łącza internetowego Twój dostawca usług internetowych umożliwia Ci m.in. przeglądanie stron WWW, korzystanie z poczty elektronicznej i hostingowanie stron internetowych. Do najbardziej popularnych, dostępnych w internecie usług należą: grupy dyskusyjne, komunikatory internetowe, gry online, telewizja internetowa, wideo i radio, telekonferencje, aukcje internetowe i zakupy, a także bankowość elektroniczna.

W dobie stałego, bezprzewodowego dostępu do internetu w laptopach i smartfonach coraz trudniej nam oderwać się od ekranów. Poważne problemy zaczynają się wtedy, gdy zupełnie tracimy nad tym kontrolę, narażając na niebezpieczeństwo siebie i bliskich.

Czym jest uzależnienie?

Uzależnienie określane jest stanem zaburzenia zdrowia psychicznego i fizycznego, które objawia się okresowym lub stałym przymusem wykonywania określonej czynności lub zażywania psychoaktywnej substancji chemicznej (narkomania, lekomania, alkoholizm). W szerszym rozumieniu współczesnej psychologii uzależnienie odnosi się również do wielu innych, przymusowych zachowań, nad którymi jednostka traci kontrolę. Wśród nich możemy wymienić: kompulsywne robienie zakupów, uprawianie seksu, oglądanie telewizji, uprawianie hazardu, granie w gry komputerowe, a także korzystanie z internetu.

Jeśli zastanawiasz się, w jaki sposób odbywa się diagnozowanie uzależnień, specjaliści korzystają przede wszystkim z dwóch międzynarodowych klasyfikacji chorób ICD-10 i DSM IV. Nie zawierają one jednak definicji uzależnienia od internetu. Ze wsparciem w tego typu problemach przychodzą doświadczeni psychologowie.

Uzależnienia możemy ogólnie podzielić na:

fizjologiczne (fizyczne, ang. physiological dependence) – silna potrzeba stałego zażywania określonej substancji chemicznej, odczuwana w postaci dolegliwości fizycznych (np. różnego rodzaju bóle, biegunki, uczucie zimna, wymioty, drżenie mięśni, bezsenność), odstawienie prowadzi zaś do wystąpienia zespołu objawów, zwanego abstynencyjnym; obok terapii uzależnień w leczeniu stosowana jest w tym przypadku detoksykacja, czyli odtrucie,

psychiczne (psychologiczne, ang. psychological dependence) – silna potrzeba stałego wykonywania określonej czynności lub zażywania substancji chemicznej, której niespełnienie nie prowadzi jednak do poważnych, fizjologicznych następstw,

społeczne (socjologiczne) – uzależnienie, związane z modą na zażywanie określonych środków toksycznych lub bardzo silną chęcią przypodobania się grupie ludzi o podobnych cechach (hippisi, subkultury młodzieżowe) i bezwzględnym podporządkowaniem się do panujących w niej zasad, co skutkuje – wraz z postępowaniem uzależnienia – rezygnacją z rutynowych aktywności, odgrywanych ról społecznych (w tym m.in. utrata pracy, usunięcie ze szkoły, konflikty z prawem, zaburzenie relacji rodzinnych), marginalizacją i kryminalizacją,

behawioralne – do uzależnienia może prowadzić w tym przypadku wykonywanie różnego rodzaju przyjemnych czynności (np. masturbacja, oglądanie pornografii, uprawianie seksu, nadmierna dbałość o tężyznę fizyczną, uprawianie hazardu, korzystanie z internetu, granie w gry komputerowe), w tym przyjmowanie substancji o działaniu „nagradzającym”.

Uzależnienie od internetu będzie należało zatem głównie do uzależnień o podłożu psychicznym, a także – coraz częściej – behawioralnym. Jakie cechy zachowania wskazują na uzależnienie psychiczne, w tym na uzależnienie od internetu? Objawy to przede wszystkim:

wzrost popędu związanego z poszukiwaniem środka uzależniającego,
większa tolerancja, czyli obniżenie efektu przyjemności, który dostarcza środek uzależniający,
kompulsywna konsumpcja środka, która odbywa się kosztem zdrowia oraz funkcjonowania w danym otoczeniu,
słaba wola i obsesja, a także powracające (nawet po okresie abstynencji) natręctwa myślowe,
mechanizm obronny w postaci samooszukiwania się, które ma na celu usprawiedliwienie stałego wykonywania danej czynności,
brak zainteresowania otoczeniem, które nie jest związane ze środkiem uzależniającym lub procesem jego zdobywania.

Czym jest uzależnienie od internetu?

Za pioniera rozważań na temat uzależnienia od internetu uznaje się amerykańskiego psychiatrę Goldberga, który zdefiniował to zjawisko jako nadużywanie internetu, związane z wieloma negatywnymi konsekwencjami fizycznymi i psychicznymi, prowadzącymi do zaburzeń zachowania.

Katarzyna Kaliszewska, autorka publikacji poświęconych zjawisku nadmiernego korzystania z Internetu, a także prawidłowościom, które mogą pomóc w wyjaśnieniu mechanizmu jego kształtowania, uzależnienie od Internetu definiuje jako „dysfunkcjonalny wzorzec elementów poznawczych i zachowań związanych z używaniem Internetu, którego rezultatem jest utrata kontroli nad zachowaniem (czasem i sposobem korzystania z Internetu) oraz znaczące pogorszenie w społecznym, zawodowym lub innym istotnym obszarze funkcjonowania podmiotu”.

Kiedy wielogodzinne korzystanie z internetu staje się źródłem dystresu oraz negatywnie wpływa na funkcjonowanie jednostki w sferze fizycznej, psychicznej, interpersonalnej, społecznej, rodzinnej i ekonomicznej, czas podjąć walkę z uzależnieniem. Z pomocą przychodzi terapia z doświadczonym psychologiem oraz dedykowane problemowi warsztaty.

Uzależnienie od Internetu – rodzaje

Lepsze zrozumienie, na czym polega uzależnienie od internetu, umożliwiają wytypowane rodzaje tego zaburzenia, które możemy podzielić na dwie grupy:

pierwotneuzależnienie od internetu – atrakcyjne i uzależniające są w tym przypadku cechy danego medium – usługa, czat, komunikator, portal społecznościowy, streaming, gry online,

wtórneuzależnienie od internetu – gdy korzystanie z sieci jest narzędziem radzenia sobie z problemami poprzez unikanie, pomaga zapomnieć o troskach codziennego życia, np. w szkole, w pracy, w rodzinie.

Nie ma wątpliwości, że uzależnienie od internetu wiąże się ściśle z korzystaniem z komputera, tabletu lub smartfona, w zależności od miejsca, potrzeb i oczekiwań danego użytkownika. Klasyfikacją uzależnień odnoszących się do komputera, zajęła się amerykańska badaczka, Kimberly Young.

Young podzieliła uzależnienia związane z komputerem na pięć podtypów:

erotomania internetowa(ang. cybersexual addiction) – przebywanie w sieci w celu znajdowania treści erotycznych bądź pornograficznych, w tym rozmowy na czatach o tematyce seksualnej,
socjomania internetowa(ang. cyber-relationship addiction) – nałogowa potrzeba kontaktów społecznych poprzez Internet,
przeciążenie informacyjne (ang. information overload) – nieprzemożna potrzeba pobierania informacji, dochodzi do ich natłoku,
uzależnienie od komputera(ang. computer addiction) – spędzanie czasu przy komputere, niezależnie od wykonywanych czynności, komputer nie musi być podłączony do internetu,
uzależnienie od internetu (ang. net compulsions) – potrzeba stałego przebywania w sieci.

Do uzależnień, które przeniosły się do internetu i stanowią ogromne zagrożenie w związku z konsekwencjami finansowymi, zaliczamy e-hazard (patologiczny hazard, uprawiany online) oraz e-zakupy (zakupoholizm).

Uzależnienie od internetu – objawy

Zastanawiasz się, jak rozpoznać uzależnienie od internetu? Objawy są dość wyraźne i w głównej mierze opierają się na braku zainteresowania innymi aktywnościami. Liczy się tylko to, żeby być stale online.Do głównych objawów, na podstawie których możemy wnioskować o uzależnieniu od internetu, możemy zaliczyć za Woronowiczem (2009):

spędzanie czasu w internecie kosztem innych zainteresowań,
zaniedbywanie obowiązków szkolnych i rodzinnych z powodu aktywności w internecie,
pojawianie się konfliktów rodzinnych związanych z używaniem internetu,
kłamstwa dotyczące czasu spędzonego w internecie,
podejmowanie prób ograniczenia czasu, spędzanego w sieci,
reagowanie rozdrażnieniem lub agresją, gdy korzystanie z internetu jest utrudnione lub niemożliwe.

Co jeszcze wskazuje na uzależnienie od internetu? Objawy wiążą się ze wzrostem tolerancji, czyli coraz mniej odczuwaną satysfakcją, wynikającą z korzystania z internetu w danym czasie, co skutkuje potrzebą coraz dłuższego przebywania online oraz z zespołem abstynencyjnym, pojawiającym się już po kilku dniach od zaprzestania korzystania z sieci. Skutkami odstawienia internetu mogą być m.in.: pobudzenie psychoruchowe, lęk i obsesyjne myśli o internecie, pogorszenie nastroju, fantazje i marzenia związane z internetem.

Uzależnienie od internetu – skutki

Znasz już objawy uzależnienia od internetu, ale co ze skutkami stałego przebywania w sieci? Nałóg wpływa destrukcyjnie nie tylko na zdrowie osoby uzależnionej, ale również na jej zachowania społeczne. Za najbardziej dotkliwe skutki uzależnienia od internetu możemy uznać kłopoty w pracy, kłótnie, a nawet rozpad związku, zanik więzi emocjonalnych między rodzeństwem, dzieckiem a rodzicami oraz przyjaciółmi.

Jaki wpływ na nasze życie może mieć uzależnienie od internetu? Skutki psychologiczne i społeczne wiążą się z zachwianiem lub zanikiem komunikacji niewerbalnej i werbalnej oraz z depresją, którą powoduje brak kontaktu z siecią. Osoby uzależnione od internetu mogą mieć rozregulowany lub przestawiony cykl dobowy, głównie w zakresie rytmu sen-aktywność. Zarywanie nocy w sieci skutkuje z kolei nie tylko zaniedbaniem życia rodzinnego i pracy wykonywanej za dnia. Może to prowadzić do rozdrażnienia, podenerwowania i spadku sprawności psychicznej, a nawet wywołać wahania stężenia hormonów, glukozy we krwi oraz innych substancji ważnych dla prawidłowego funkcjonowania organizmu.

Do fizjologicznych skutków uzależnienia od internetu możemy zaliczyć również: problemy ze wzrokiem, zespół cieśni nadgarstka, naprężenie mięśni pleców i karku, skrzywienie kręgosłupa oraz repetitive strain injury, czyli zespół urazów, które wynikają z chronicznego przeciążenia, objawiając się przewlekłymi bólami ramion, przedramion, przegubów i dłoni.

Skutki uzależnienia od internetu można zniwelować jedynie poprzez terapię osoby uzależnionej z doświadczonym psychologiem, która pozwala uzmysłowić poniesione szkody oraz znaleźć drogę do poprawy sytuacji.

Uzależnienie od internetu – dzieci są najbardziej narażone na niebezpieczeństwo

Uzależnienie od internetu jest najbardziej niebezpieczne dla dzieci. Wiąże się bowiem z zaburzeniem pracy całego organizmu, a także niesie za sobą poważne skutki psychologiczne. Warto pamiętać, że nasze pociechy czerpią wzorce zachowania od dorosłych. Dziecko uczy się poprzez naśladowanie i już jako kilkulatek obserwuje rodziców i najbliższych, korzystających z urządzeń podłączonych do internetu przez większą część dnia.

Korzystanie z internetu – jak zadbać o stawianie granic i utrzymać kontrolę nad pracą przy komputerze u siebie i swojego dziecka?

Ogranicz używanie urządzeń elektronicznych poza sytuacjami wynikającymi z obowiązków.
Wyznacz stanowisko do pracy lub pokój, w którym korzysta się z komputera, tabletu, gdzie odkładany jest smartfon.
Nie patrz w ekran 1-2 godziny przed zaśnięciem.
Zainstaluj narzędzia kontroli rodzicielskiej na urządzeniu dziecka, które korzysta z internetu.
Podczas nauki zdalnej dziecka lub Twojej pracy wyłącz wszystkie media społecznościowe i dźwięki powiadomień.

Uzależnienie od internetu – leczenie

Kiedy pojawia się uzależnienie od internetu, osoba uzależniona i jej rodzina wymagają najczęściej specjalistycznej pomocy doświadczonego psychologa, psychoterapeuty,specjalisty terapii uzależnień, psychoterapeuty rodzinnego.

Przy pierwotnym uzależnieniu od internetu celem leczenia jest identyfikacja zasobów osoby uzależnionej oraz znalezienie innych atrakcyjnych aktywności, które sprzyjają ograniczeniu korzystania z sieci.

Przy wtórnym uzależnieniu od internetu istotne jest znalezienie przyczyny uzależnienia oraz źródła problemów – w celu zmiany strategii postępowania.