Dystymia to przewlekłe zaburzenie depresyjne, które znacznie utrudnia funkcjonowanie człowieka w najważniejszych obszarach życia. Sprawdź, czym dystymia różni się od depresji, jakie są objawy dystymii i na czym polega leczenie tego zaburzenia.
Dystymia objawia się uporczywym, przewlekłym złym samopoczuciem, przygnębieniem i brakiem energii do życia. Zwykle wiąże się również z cierpieniem lub upośledzeniem życia osobistego, rodzinnego, społecznego, edukacyjnego, zawodowego lub innych, ważnych obszarów funkcjonowania człowieka. Lżejsze niż w klasycznej depresji, stany depresyjne w dystymii utrzymują się dłużej niż 2 lata. Nie można więc uznać ich za epizody. W dogłębnym zrozumieniu dystymii pomagają międzynarodowe klasyfikacje chorób i zaburzeń psychicznych, opisujące objawy kliniczne i podstawowe kryteria diagnostyczne.
Klasyfikacja zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego, DSM-5 (ang. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, wyd. V) uwzględnia osiem różnych zaburzeń depresyjnych, każde z własnymi kryteriami diagnostycznymi, są to:
- dezorganizujące zaburzenie regulacji nastroju,
- większe zaburzenie depresyjne (w tym epizod większego zaburzenia depresyjnego),
- uporczywe zaburzenie depresyjne (dystymia),
- przedmenstruacyjne zaburzenie dysforyczne,
- zaburzenie depresyjne wywołane substancją lub lekiem,
- zaburzenie depresyjne spowodowane stanem ogólnomedycznym,
- inne określone zaburzenie depresyjne,
- nieokreślone zaburzenie depresyjne.
Większe zaburzenie depresyjne trwa zwykle ok. 6 miesięcy i zaczyna się od pojedynczego epizodu. Szacuje się, że ok. 20 proc. epizodów przechodzi w stan przewlekły. U połowy pacjentów dojdzie do nawrotu depresji przed upływem roku, z kolei aż 85 proc. z nich doświadczy nawrotu w ciągu swojego życia. Choć zaburzenia depresyjne i próby samobójcze występują częściej u kobiet niż u mężczyzn, ryzyko popełnienia samobójstwa jest w tej grupie niższe.
Czym jest dystymia?
Dystymia ujęta została również w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób – ICD-11 (ang. International Classification of Diseases, 11th Revision), gdzie zaliczana jest do zaburzeń psychicznych, behawioralnych i neurorozwojowych, jako jedna z podgrup zaburzeń nastroju.
Zaburzenia nastroju w ICD-11 dzielą się na:
- zaburzenia dwubiegunowe i inne współwystępujące zaburzenia,
- zaburzenia depresyjne,
- inne określone zaburzenia nastroju.
Zaburzenia depresyjne dzielą się z kolei na:
- pojedynczy epizod zaburzenia depresyjnego,
- nawracające zaburzenia depresyjne,
- dystymię,
- mieszane zaburzenia depresyjne i lękowe.
Dystymia charakteryzuje się uporczywym nastrojem depresyjnym, który trwa co najmniej dwa lata lub dłużej i towarzyszy pacjentowi przez większość dnia, niemal codziennie. U dzieci i młodzieży obniżony nastrój może objawiać się wszechobecną drażliwością. Depresyjnemu nastrojowi towarzyszą dodatkowe objawy, m.in.:
- pogorszenie koncentracji i uwagi, niezdecydowanie,
- brak energii do wykonywania obowiązków,
- niska samoocena, poczucie winy i beznadziejności,
- brak wiary w przyszłość,
- zaburzenia snu (bezsenność lub wzmożona senność),
- zmniejszony lub zwiększony apetyt,
- osłabienie lub zmęczenie.
Co ważne, w ciągu pierwszych 2 lat trwania dystymii nigdy nie wystąpił 2-tygodniowy okres, w którym liczba i czas trwania objawów byłyby wystarczające, aby spełnić wymagania diagnostyczne dla epizodu depresyjnego. Pacjent nie miał również epizodów maniakalnych, mieszanych lub hipomanicznych.
Dystymia a depresja – czym się różnią?
Zastanawiasz się, czym dystymia różni się od depresji? Różnice wynikają nie tylko z definicji, ale przede wszystkim z nasilenia objawów i ich remisji w danym czasie. Większe zaburzenie depresyjne, które nazywamy klasyczną depresją, charakteryzuje się występowaniem odrębnych epizodów. Epizod depresyjny trwa co najmniej 2 tygodnie (chociaż większość epizodów trwa znacznie dłużej) i wiąże się z wyraźnymi zmianami w zakresie afektu, poznania i funkcji neurowegetatywnych człowieka, po czym dochodzi do remisji. Diagnoza depresji na podstawie pojedynczego epizodu jest możliwa, ale w większości przypadków zaburzenie ma charakter nawracający. Po ustąpieniu objawów następuje poprawa nastroju, po czym dochodzi do kolejnego, dewastującego życie epizodu depresyjnego.
Dystymia to przewlekła postać depresji. Uporczywe zaburzenie depresyjne można rozpoznać, gdy zakłócenie nastroju trwa co najmniej 2 lata u osób dorosłych lub 1 rok u dzieci. Dokuczliwe objawy towarzyszą wówczas pacjentowi niemal codziennie, przez większą część dnia, utrudniając znacznie funkcjonowanie we wszystkich obszarach życia.
Dystymia – objawy fizyczne i psychiczne
Klinicznie dystymia charakteryzuje się istotnymi zaburzeniami w zakresie funkcjonowania procesów poznawczych, panowania nad emocjami oraz zachowaniem, które odzwierciedlają dysfunkcję procesów psychologicznych, biologicznych lub rozwojowych. Objawy mają charakter przewlekły, co oznacza, że nie występują dłuższe okresy poprawy nastroju, np. trwające dwa miesiące lub dłużej. Nie są jednak tak ciężkie, jak w klasycznej depresji. Nie odnotowuje się również epizodów maniakalnych, mieszanych lub hipomanicznych, które wskazywałyby na występowanie zaburzenia dwubiegunowego lub powiązanego.
W dystymii na pierwszy plan wysuwają się takie objawy, jak:
- umiarkowane obniżenie nastroju,
- gorsze samopoczucie, płaczliwość,
- obojętność i niska samoocena,
- uczucie przewlekłego zmęczenia,
- anhedonia (brak zdolności do odczuwania pozytywnych emocji),
- nadmierny samokrytycyzm, oskarżanie się i zamartwianie,
- zwiększone napięcie i drażliwość,
- postawy roszczeniowe,
- obwinianie innych za wszystko,
- poczucie bezradności, w tym wrażenie, że codzienne obowiązki i napotykane trudności są niemożliwe do przezwyciężenia,
- pesymizm dotyczący przyszłości,
- nadmierne rozpamiętywanie przeszłości,
- wycofanie społeczne i zmniejszenie rozmowności.
Dystymii towarzyszy przy tym duża zmienność – wahania nastroju, nadmierna senność i bezsenność, lęk oraz otępienie, drażliwość i płaczliwość, zaburzenia apetytu. Ewentualne, okresowe wyrównanie nastroju rzadko utrzymuje się dłużej niż kilka tygodni.
Dystymia – leczenie chronicznej depresji
Nieleczona dystymia, jako chroniczna depresja, jest bardzo niebezpieczna dla zdrowia i życia człowieka. Jeśli zauważysz niepokojące objawy depresji u siebie lub bliskich, nie zwlekaj – zgłoś się po pomoc do specjalisty. Pierwsza konsultacja pomoże Ci zidentyfikować problemy, znaleźć ich przyczyny oraz ustalić plan działania. Leczenie dystymii polega na połączeniu psychoterapii z farmakoterapią. Za najbardziej skuteczną metodę uznaje się terapię poznawczo-behawioralną, dzięki której pacjent pod okiem doświadczonego psychoterapeuty ma szansę zrozumieć, co się z nim dzieje i rozpocząć naukę radzenia sobie z nasilającymi się objawami zaburzenia nastroju. Pozostając pod opieką lekarza psychiatry, osoba cierpiąca na przewlekłą depresję zazwyczaj otrzymuje również leki przeciwdepresyjne. Przy takiej strategii działania, leczenie dystymii może przynieść zadowalające efekty już po kilku miesiącach. Proces jest długotrwały i wymaga zaangażowania, na szali leży jednak powrót do życia w zdrowiu i szczęściu.