Czym jest poczucie własnej wartości? U podstaw tego stanu psychicznego leży to, w jaki sposób oceniasz samego siebie. Świadomość tego, kim jesteś, akceptacja i szacunek wobec swoich mocnych i słabych stron mogą zaważyć na Twoim życiu prywatnym i zawodowym, wspierając Cię w odnoszeniu sukcesów. Sprawdź, jak budować poczucie własnej wartości i systematycznie je wzmacniać, aby być szczęśliwym.
Możesz osiągnąć wszystko, jeśli uwierzysz w siebie. Gdzieś to już słyszałeś, prawda? Na pewno zdajesz sobie sprawę, że sama wiara w siebie nie wystarczy. W realizację planów trzeba włożyć mnóstwo ciężkiej pracy. Wiele badań jednak potwierdza, że poczucie własnej wartości (z ang. self-esteem), szacunek do samego siebie i akceptacja przyczyniają się bezpośrednio do osiągania sukcesów w relacjach międzyludzkich i odczuwania szczęścia, a pozytywna samoocena odgrywa ważną rolę w budowaniu satysfakcjonującego życia. Im wyższe poczucie własnej wartości, tym większa wiara w swoje możliwości i silniejsza motywacja do realizacji celów. Łatwiej zatem osiągnąć spełnienie, gdy idziemy przez życie z pozytywnym nastawieniem.
Czym jest poczucie własnej wartości?
Poczucie własnej wartości to stan psychiczny, który jest wynikiem elementarnej, uogólnionej oceny, dotyczącej samego siebie. Samoocena jest zaś definiowana jako postawa przyjęta w stosunku do samego siebie, wpływająca na nastrój oraz wywierająca silny wpływ na pewien zakres zachowań osobistych i społecznych. Fundamentem samooceny jest samowiedza, czyli zespół sądów i opinii, które odnosimy do własnej osoby. Nasze sądy i opinie dotyczą zaś właściwości fizycznych, psychicznych i społecznych. Wpływają więc na życie wewnętrzne oraz funkcjonowanie w społeczeństwie.
Psychologowie wyróżniają dwa rodzaje postaw, które są ściśle związane z ogólną samooceną:
- samoakceptację – uznawaną za postawę, która wyróżnia się wiarą w siebie, zaufaniem i zdrowym szacunkiem do siebie, przejawiającą się pozytywnym mniemaniem o sobie oraz dobrym samopoczuciem, dzięki której możemy wykorzystywać swoje możliwości i korygować zachowania;
- samoodtrącenie – rozumiane jako postawa wobec siebie, której wyrazem jest poczucie krzywdy, winy, niższości lub odczuwanie innych, negatywnych doznań, w tym pretensji i żalu do samego siebie, co skutkuje niedocenianiem własnych sukcesów, przecenianiem porażek, dążeniem do poniżania siebie, a w skrajnych przypadkach prowadzi do samonienawiści.
Wartość, którą przypisujemy sobie sami, można mierzyć w dwóch wymiarach – wysokości i pewności. W tym sensie samoocena może być: zawyżona i pewna, zawyżona i niepewna, zaniżona i pewna, zaniżona i niepewna. Większe znaczenie przypisuje się pewności, czyli jakości samooceny, która zależy od wielu czynników, w tym m.in. od: uwarunkowań genetycznych, osobowości, doświadczeń życiowych, wieku, stanu zdrowia, inteligencji, okoliczności społecznych, reakcji otoczenia i porównywania siebie do innych. Co ważne, samoocena nie jest stała, lecz ulega zmianom, a co za tym idzie – jest mierzalna. Poczucie własnej wartości można więc sukcesywnie budować i wzmacniać.
Zaburzenie poczucia własnej wartości – jak powstaje?
Co determinuje wysoką lub niską samoocenę? Dzieciństwo oraz okres dorastania. Zaburzenia poczucia własnej wartości najczęściej wynikają z przykrych doświadczeń w dzieciństwie, gdy rodzice lub opiekunowie podważają wartość dziecka, za sprawą komunikatów, które przekonują je lub pozwalają podejrzewać, że wartość człowieka zależy od określonych czynników zewnętrznych, podejmowanych działań czy umiejętności. Dziecko wychowywane w ten sposób stara się sprostać wymaganiom – próbuje zasłużyć na miłość, wsparcie i uznanie. Jako dorosły staje się często osobą niepewną siebie, zależną od otoczenia i podatną na manipulację.
Zastanawiasz się, jak rozpoznać problemy, które mogą wynikać z niskiej samooceny? Oto kilka przykładów. Zaburzenia poczucia własnej wartości mogą przejawiać się poprzez:
- potrzebę zadowalania, przedkładania potrzeb innych osób nad swoje,
- łatwe wpadanie w złość lub irytację,
- poczucie, że moja opinia nie jest ważna,
- nienawiść do samego siebie,
- przekonanie, że to, co robię, nigdy nie jest wystarczająco dobre,
- wysoka wrażliwość na opinie innych,
- poczucie, że świat nie jest bezpiecznym miejscem,
- podawanie każdej decyzji w wątpliwość,
- regularnie doświadczanie smutku i bezwartościowości,
- trudności w utrzymywaniu relacji,
- unikanie podejmowania ryzyka lub próbowania nowych rzeczy,
- podatność na uzależnienia,
- trudności w wytyczaniu granic,
- częste poświęcanie uwagi swoim słabościom,
- problemy z określeniem, kim jestem,
- nieumiejętność odmawiania,
- pesymistyczne lub negatywne spojrzenie na życie,
- zwątpienie w swoje umiejętności lub szanse na sukces,
- częste doświadczanie negatywnych emocji, w tym lęku, niepokoju, depresyjnych myśli,
- porównywanie się z innymi i zwykle zajmowanie drugiego miejsca.
Na szczęście poczucie własnej wartości można zbudować i wzmocnić. Wystarczy, że zgłosisz się po pomoc psychologiczną. Praca nad osobistym rozwojem, podniesieniem swojej samooceny i zaakceptowaniem siebie takim, jakim jesteś to pierwszy krok do zmiany, której efektem może być świadome czerpanie radości z życia.
Jak budować poczucie własnej wartości?
Zastanawiasz się, na czym polega budowanie poczucia własnej wartości? Za pomocą jakich technik wzmocnić poczucie własnej wartości? Zacznij od dogłębnego poznania siebie, zdefiniowania swoich zasobów i możliwości rozwijania ich. Nie szukaj w sobie usterek. Samoakceptacja to w rzeczywistości szacunek do samego siebie, który wpływa na wiele obszarów codziennego życia, w tym na relacje rodzinne, zawodowe, partnerskie oraz na podejmowane aktywności. Poniżej znajdziesz kilka praktycznych wskazówek, które pomogą Ci rozpocząć budowanie poczucia własnej wartości.
- Zdobądź wiedzę o samym sobie. Jak to zrobić? Odpowiadając na kilka prostych pytań, np.: kim jestem, co lubię, co sprawia mi przyjemność, jakie role społeczne odgrywam, w jakich sytuacjach czuję się bezpiecznie, swobodnie i komfortowo, o czym marzę, co jest dla mnie ważne, jakie są moje mocne i słabe strony?
- Przestań porównywać się z innymi. Konkuruj jedynie z samym sobą, wyznaczając sobie realistyczne cele – małe, osiągalne, które leżą w Twojej mocy.
- Podejmuj realne wyzwania, unikaj przeszkód, dystansuj się do tego, co Cię stresuje. Porażki traktuj zaś jak lekcje, z których wyciągniesz wnioski na przyszłość.
- Przestań być perfekcjonistą. Zaakceptuj zarówno swoje osiągnięcia, jak i błędy. Nikt nie jest doskonały, a dążenie do perfekcji prowadzi jedynie do rozczarowania.
- Unikaj generalizowania. Stwierdzenia typu „ja zawsze”, „ja nigdy” nie sprzyjają porozumieniu z samym sobą i ze światem zewnętrznym. Trzymaj się faktów, nie przekonań. Ucisz przy tym swojego wewnętrznego krytyka.
- Bądź przygotowany na każdą sytuację i zaakceptuj zmiany. Nastaw się pozytywnie. Wciąż się rozwijasz, a zatem bądź gotów dostosować swój obraz siebie.
- Wizualizuj swoje sukcesy. Ćwicz w wyobraźni, zamknij oczy i postaraj się wszystkimi zmysłami poczuć emocje związane z realizacją upragnionego celu lub marzenia.
Na czym polega wzmacnianie poczucia własnej wartości?
Czy jest sposób na to, aby zwalczyć problemy i wzmocnić poczucie własnej wartości? Istnieje wiele sposobów, za których pomocą psychologowie i psychoterapeuci mogą pomóc w odnalezieniu drogi do samoakceptacji i podniesienia samooceny. Prawidłowo przeprowadzona terapia może być doskonałą metodą na zwiększenie poczucia własnej wartości. Dzielenie się z terapeutą myślami i uczuciami zaowocuje akceptacją i współczuciem. Bezwarunkowa, pozytywna ocena przybliża zaś do zrozumienia, że zaniżone poczucie własnej wartości jest raczej przekonaniem niż faktem, wynikającym z doświadczeń w dzieciństwie.
Terapeuta wspiera w odkrywaniu nowych doświadczeń, na których bazie można oprzeć nowe przekonanie i w pełni zaakceptować siebie. Jeśli zmagasz się z niską samooceną i brakiem wiary we własne możliwości, możesz wziąć również udział w szkoleniu z budowania poczucia własnej wartości, które pomoże Ci w pracy nad zmianą. Poznasz techniki, pozwalające budować zdrowe i stabilne poczucie własnej wartości, w oparciu o pracę z wewnętrznym dzieckiem, z negatywnymi myślami, sposobami identyfikowania i rozwiązywania problemów. Wspólnie z psychologiem lub psychoterapeutą możesz zbudować plan działania, za którego sprawą zaczniesz coraz bardziej wierzyć w siebie.