Zastanawiasz się, czym są zaburzenia psychiczne i jak się objawiają? Poznaj rodzaje zaburzeń psychicznych. Sprawdź, jakie są najbardziej efektywne sposoby leczenia. Pamiętaj, że nie jesteś sam ze swoimi problemami. Zawsze możesz zgłosić się po profesjonalną pomoc psychologiczną.
Coraz więcej rozmawiamy o tym, że zaburzenia psychiczne mogą dotknąć każdego, niezależnie od płci, wieku oraz statusu majątkowego, poważnie utrudniając funkcjonowanie organizmu, a nawet stanowiąc realne zagrożenie dla zdrowia i życia człowieka. Z opublikowanego w czerwcu 2022 roku Światowego Raportu Zdrowia Psychicznego, autorstwa World Health Organization (WHO), wynika, że z powodu zaburzeń psychicznych cierpi prawie miliard ludzi na całym świecie (dokładnie 970 milionów). Większość osób z objawami nie ma jednak dostępu do odpowiedniej opieki medycznej, a przed szukaniem pomocy blokuje często obawa przed społecznym wykluczeniem. Raport WHO wskazuje również, że znaczący wpływ na pogorszenie zdrowia psychicznego i dobrego samopoczucia wielu z nas miała pandemia COVID-19. Nie tylko pogłębiła bowiem nierówności społeczne, ale przede wszystkim uwypukliła słabości systemowe podstawowej opieki medycznej.
Zaburzenia psychiczne – definicja
Co to są zaburzenia psychiczne? Zgodnie z obowiązującą od 1 stycznia 2022 roku Międzynarodową Klasyfikacją Chorób, rewizja 11 – ICD-11 (ang. International Classification of Diseases, 11th Revision), zaburzenia psychiczne, behawioralne i neurorozwojowe, opisane w rozdziale szóstym, to syndromy, charakteryzujące się klinicznie istotnymi zaburzeniami w zakresie funkcjonowania procesów poznawczych, panowania nad emocjami oraz zachowaniem, które odzwierciedlają dysfunkcję procesów psychologicznych, biologicznych lub rozwojowych. Zaburzenia te są zwykle związane z cierpieniem lub upośledzeniem życia osobistego, rodzinnego, społecznego, edukacyjnego, zawodowego lub innych ważnych obszarów funkcjonowania człowieka.
ICD-11 proponuje odejście od sztywnego klasyfikowania kategorii poszczególnych zaburzeń psychicznych w kierunku oceny ich nasilenia i wymiarowości. Stara się więc uporządkować ogromny zbiór zaburzeń psychicznych i ułatwić rozpoznanie choroby. W nowej klasyfikacji nie znajdziemy zatem podziału na 10 typów zaburzeń osobowości. Celem procesu diagnostycznego ma być ustalenie, czy dane zaburzenie występuje i z jakim nasileniem. Według WHO kryzys zdrowia psychicznego pojawia się w połączeniu z indywidualną odpornością, poczuciem przynależności i umiejętnością funkcjonowania w społeczeństwie. Czynniki te są wyraźnie ze sobą powiązane, co podkreśla potrzebę multimodalnego podejścia do zdrowia psychicznego.
Zaburzenia psychiczne – rodzaje
Zaburzenia psychiczne bywają bagatelizowane. Wiążą się często z poczuciem wstydu i obawą przed stygmatyzacją. Jednak szybka reakcja na pierwsze objawy problemów – jak przy każdej chorobie – ma kluczowe znaczenie w procesie powrotu do zdrowia. Wiedza, na temat tego, jakie mogą być zaburzenia i choroby psychiczne oraz jakie są ich objawy, pomoże Ci wesprzeć bliskich lub zareagować na własne cierpienie. Rodzaje zaburzeń psychicznych, wymienione w nowej klasyfikacji ICD-11, to:
- zaburzenia neurorozwojowe, w tym: zaburzenia rozwoju intelektualnego, rozwojowe zaburzenia mowy lub języka, zaburzenia ze spektrum autyzmu, rozwojowe zaburzenie uczenia się, rozwojowe zaburzenie koordynacji ruchowej, zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, stereotypowe zaburzenie ruchowe,
- schizofrenia lub inne pierwotne zaburzenia psychotyczne, w tym: zaburzenia schizoafektywne, zaburzenie schizotypowe, ostre i przemijające zaburzenie psychotyczne, zaburzenia urojeniowe,
- katatonia, w tym: katatonia związana z innym zaburzeniem psychicznym, katatonia wywołana substancjami lub lekami, zespół wtórnej katatonii,
- zaburzenia nastroju, w tym: zaburzenia afektywne dwubiegunowe lub pokrewne, zaburzenia depresyjne, prezentacje objawowe i przebiegu epizodów nastroju w zaburzeniach nastroju, zaburzenia nastroju wywołane substancjami, zespół wtórnego nastroju,
- zaburzenia lękowe lub związane ze strachem, w tym: uogólnione zaburzenie lękowe, lęk napadowy, agorafobia, specyficzna fobia, fobia społeczna, zespół lęku separacyjnego, mutyzm wybiórczy,
- zaburzenia obsesyjno-kompulsywne lub pokrewne, w tym: nerwica natręctw, zaburzenie dysmorficzne ciała, węchowe zaburzenie odniesienia, hipochondria, zaburzenie gromadzenia, powtarzające się zaburzenia zachowania skoncentrowane na ciele,
- zaburzenia szczególnie związane ze stresem, w tym: zespół stresu pourazowego, złożone zaburzenie stresu pourazowego, zaburzenie przedłużającej się żałoby, zaburzenie dostosowania, reaktywne zaburzenie przywiązania, zaburzenie nieskrępowanego zaangażowania społecznego,
- zaburzenia dysocjacyjne, w tym: dysocjacyjne zaburzenie objawowe neurologiczne, amnezja dysocjacyjna, zaburzenie transowe, zaburzenie transu opętania, rozdwojenie jaźni, częściowe dysocjacyjne zaburzenie tożsamości, zaburzenie depersonalizacji-derealizacji,
- zaburzenia karmienia lub jedzenia, w tym: jadłowstręt psychiczny, bulimia, zaburzenia objadania się, zaburzenie polegające na unikaniu i ograniczaniu przyjmowania pokarmu, zaburzenie Pica, zaburzenie przeżuwania i zwracania pokarmu,
- zaburzenia eliminacji, w tym: moczenie mimowolne, nietrzymanie moczu,
- zaburzenia cielesnego cierpienia lub cielesnych doświadczeń, w tym zaburzenia dystresu cielesnego (łagodne, umiarkowane, ciężkie), dysforia integralności ciała,
- zaburzenia spowodowane używaniem substancji lub zachowaniami uzależniającymi – w zakresie substancji: zaburzenia spowodowane stosowaniem alkoholu, konopi indyjskich, syntetycznych kannabinoidów, opioidów, środków uspokajających, nasennych lub anksjolitycznych, kokainy, środków pobudzających, w tym amfetamin, metamfetaminy lub metkatynonu, syntetycznych katynonów, kofeiny, halucynogenów, nikotyny, lotnych środków wziewnych, MDMA lub leków pokrewnych, w tym MDA, leków dysocjacyjnych, w tym ketaminy i fencyklidyny (PCP), innych substancji psychoaktywnych i niepsychoaktywnych, w tym leków, w zakresie zachowań – zaburzenie związane z hazardem (głównie online, głównie offline), zaburzenie związane z grami (głównie online, głównie offline),
- zaburzenia kontroli impulsów, w tym: piromania, kleptomania, kompulsywne zaburzenie zachowania seksualnego, przerywane zaburzenie wybuchowe,
- destrukcyjne zachowanie lub zaburzenia dyssocjalne, w tym: zaburzenie opozycyjno-buntownicze (z przewlekłą drażliwością, gniewem i bez), zaburzenie dyssocjalne zachowania (początek w dzieciństwie, początek w okresie dojrzewania),
- zaburzenia osobowości (łagodne, umiarkowane, ciężkie) oraz wybitne cechy lub wzorce osobowości, w tym: negatywna afektywność, brak przywiązania, dyssocjalność, rozhamowanie, anankastia, wzór graniczny,
- zaburzenia parafiliczne (zaburzenia preferencji seksualnych), w tym: zaburzenie ekshibicjonistyczne, zaburzenie podglądania, zaburzenie pedofilne, zespół przymusowego sadyzmu seksualnego, zaburzenie frotteurystyczne,
- pozorowane zaburzenia, w tym sztuczne zaburzenie narzucone sobie lub innej osobie,
- zaburzenia neurokognitywne, w tym: delirium, łagodne zaburzenie neurokognitywne, zaburzenie amnezyjne oraz demencja (spowodowana chorobą Alzheimera, chorobą naczyń mózgowych, chorobą z ciałami Lewy’ego, otępieniem czołowo-skroniowym, substancjami psychoaktywnymi, w tym lekami),
- zaburzenia psychiczne lub behawioralne związane z ciążą, porodem lub połogiem (z objawami psychotycznymi i bez).
Jak widzisz, istnieje mnóstwo rodzajów zaburzeń psychicznych, a ich objawy może prawidłowo zakwalifikować jedynie specjalista. Pierwsze kroki skieruj do psychologa lub lekarza psychiatry. Jeśli zachowanie bliskiej Ci osoby jest niepokojące, sprawdź, po czym poznać, że ktoś ma zaburzenia psychiczne.
Zaburzenia psychiczne – objawy
Objawy choroby psychicznej różnią się w zależności od rodzaju zaburzenia, z którym zmaga się dana osoba. Każde zaburzenie psychiczne jest inne, zwykle wiąże się jednak z problemami w sferach emocjonalnej, rozumowania, postrzegania rzeczywistości i zachowania. Cierpienie, związane z zaburzeniami, potrafi zaś skutecznie utrudnić lub wręcz uniemożliwić codzienne funkcjonowanie w społeczeństwie. Zaburzeniom psychicznym towarzyszą najczęściej skrajne emocje i zachowania, w tym m.in.: smutek, żal, rozdrażnienie, agresja, impulsywność, bezsenność, ospałość, wycofanie, niska samoocena, nadpobudliwość, ekstrawertyzm, mania. Wraz z rozwojem choroby psychicznej mogą pojawić się również: omamy słuchowe i wzrokowe, majaczenie, permanentne poczucie lęku, wiara w teorie spiskowe, przekonanie, że jest się obserwowanym lub śledzonym.
Jeśli zauważysz, że bliska Ci osoba nagle zaczęła zachowywać się zupełnie inaczej – nie radzi sobie z emocjami, z codziennymi obowiązkami, z lękiem lub żałobą, a jej zachowania są skrajne i nieakceptowane przez otoczenie – możesz pomóc rozmową i wsparciem w wyborze odpowiedniej placówki psychoterapeutycznej.
Jak leczyć zaburzenia psychiczne?
Pamiętaj, że można z powodzeniem leczyć zaburzenia psychiczne. Gdzie szukać pomocy? Skieruj swoje kroki do profesjonalnej pracowni rozwoju osobistego. Zespół psychoterapeutów czeka, aby odpowiedzieć na nurtujące Cię pytania i wdrożyć odpowiednie postępowanie. Pomoc psychologiczna zaczyna się od szczerej rozmowy, Pogłębiony wywiad pozwala poznać historię pacjenta i objawy, aby na tej podstawie określić, czy w ogóle występują u niego jakiekolwiek zaburzenia psychiczne. Jeśli tak, specjalista porównuje zdobyte informacje z kryteriami diagnostycznymi. Określa typ jednostki chorobowej oraz podtyp zaburzenia i klasyfikuje stopień nasilenia objawów. Zapada decyzja o wprowadzeniu leczenia. Jedną z głównych metod leczenia zaburzeń psychicznych jest psychoterapia. Główne rodzaje psychoterapii to:
- psychoterapia psychodynamiczna,
- psychoterapia poznawczo-behawioralna,
- psychoterapia EMDR,
- psychoterapia Gestalt,
- psychoterapia psychoanalityczna.
Niektóre zaburzenia psychiczne wymagają połączenia psychoterapii z leczeniem farmakologicznym, szczególnie w przypadku nasilenia objawów.