Zaburzenia Osobowiści

Zastanawiasz się, czym są zaburzenia psychiczne i jak się objawiają? Poznaj rodzaje zaburzeń psychicznych. Sprawdź, jakie są najbardziej efektywne sposoby leczenia. Pamiętaj, że nie jesteś sam ze swoimi problemami. Zawsze możesz zgłosić się po profesjonalną pomoc psychologiczną.

Coraz więcej rozmawiamy o tym, że zaburzenia psychiczne mogą dotknąć każdego, niezależnie od płci, wieku oraz statusu majątkowego, poważnie utrudniając funkcjonowanie organizmu, a nawet stanowiąc realne zagrożenie dla zdrowia i życia człowieka. Z opublikowanego w czerwcu 2022 roku Światowego Raportu Zdrowia Psychicznego, autorstwa World Health Organization (WHO), wynika, że z powodu zaburzeń psychicznych cierpi prawie miliard ludzi na całym świecie (dokładnie 970 milionów). Większość osób z objawami nie ma jednak dostępu do odpowiedniej opieki medycznej, a przed szukaniem pomocy blokuje często obawa przed społecznym wykluczeniem. Raport WHO wskazuje również, że znaczący wpływ na pogorszenie zdrowia psychicznego i dobrego samopoczucia wielu z nas miała pandemia COVID-19. Nie tylko pogłębiła bowiem nierówności społeczne, ale przede wszystkim uwypukliła słabości systemowe podstawowej opieki medycznej.

Zaburzenia psychiczne – definicja

Co to są zaburzenia psychiczne? Zgodnie z obowiązującą od 1 stycznia 2022 roku Międzynarodową Klasyfikacją Chorób, rewizja 11 – ICD-11 (ang. International Classification of Diseases, 11th Revision), zaburzenia psychiczne, behawioralne i neurorozwojowe, opisane w rozdziale szóstym, to syndromy, charakteryzujące się klinicznie istotnymi zaburzeniami w zakresie funkcjonowania procesów poznawczych, panowania nad emocjami oraz zachowaniem, które odzwierciedlają dysfunkcję procesów psychologicznych, biologicznych lub rozwojowych. Zaburzenia te są zwykle związane z cierpieniem lub upośledzeniem życia osobistego, rodzinnego, społecznego, edukacyjnego, zawodowego lub innych ważnych obszarów funkcjonowania człowieka.

ICD-11 proponuje odejście od sztywnego klasyfikowania kategorii poszczególnych zaburzeń psychicznych w kierunku oceny ich nasilenia i wymiarowości. Stara się więc uporządkować ogromny zbiór zaburzeń psychicznych i ułatwić rozpoznanie choroby. W nowej klasyfikacji nie znajdziemy zatem podziału na 10 typów zaburzeń osobowości. Celem procesu diagnostycznego ma być ustalenie, czy dane zaburzenie występuje i z jakim nasileniem. Według WHO kryzys zdrowia psychicznego pojawia się w połączeniu z indywidualną odpornością, poczuciem przynależności i umiejętnością funkcjonowania w społeczeństwie. Czynniki te są wyraźnie ze sobą powiązane, co podkreśla potrzebę multimodalnego podejścia do zdrowia psychicznego.

Zaburzenia psychiczne – rodzaje

Zaburzenia psychiczne bywają bagatelizowane. Wiążą się często z poczuciem wstydu i obawą przed stygmatyzacją. Jednak szybka reakcja na pierwsze objawy problemów – jak przy każdej chorobie – ma kluczowe znaczenie w procesie powrotu do zdrowia. Wiedza, na temat tego, jakie mogą być zaburzenia i choroby psychiczne oraz jakie są ich objawy, pomoże Ci wesprzeć bliskich lub zareagować na własne cierpienie. Rodzaje zaburzeń psychicznych, wymienione w nowej klasyfikacji ICD-11, to:

zaburzenia neurorozwojowe, w tym: zaburzenia rozwoju intelektualnego, rozwojowe zaburzenia mowy lub języka, zaburzenia ze spektrum autyzmu, rozwojowe zaburzenie uczenia się, rozwojowe zaburzenie koordynacji ruchowej, zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, stereotypowe zaburzenie ruchowe,

schizofrenia lub inne pierwotne zaburzenia psychotyczne, w tym: zaburzenia schizoafektywne, zaburzenie schizotypowe, ostre i przemijające zaburzenie psychotyczne, zaburzenia urojeniowe,

katatonia, w tym: katatonia związana z innym zaburzeniem psychicznym, katatonia wywołana substancjami lub lekami, zespół wtórnej katatonii,

zaburzenia nastroju, w tym: zaburzenia afektywne dwubiegunowe lub pokrewne, zaburzenia depresyjne, prezentacje objawowe i przebiegu epizodów nastroju w zaburzeniach nastroju, zaburzenia nastroju wywołane substancjami, zespół wtórnego nastroju,

zaburzenia lękowe lub związane ze strachem, w tym: uogólnione zaburzenie lękowe, lęk napadowy, agorafobia, specyficzna fobia, fobia społeczna, zespół lęku separacyjnego, mutyzm wybiórczy,

zaburzenia obsesyjno-kompulsywne lub pokrewne, w tym: nerwica natręctw, zaburzenie dysmorficzne ciała, węchowe zaburzenie odniesienia, hipochondria, zaburzenie gromadzenia, powtarzające się zaburzenia zachowania skoncentrowane na ciele,

zaburzenia szczególnie związane ze stresem, w tym: zespół stresu pourazowego, złożone zaburzenie stresu pourazowego, zaburzenie przedłużającej się żałoby, zaburzenie dostosowania, reaktywne zaburzenie przywiązania, zaburzenie nieskrępowanego zaangażowania społecznego,

zaburzenia dysocjacyjne, w tym: dysocjacyjne zaburzenie objawowe neurologiczne, amnezja dysocjacyjna, zaburzenie transowe, zaburzenie transu opętania, rozdwojenie jaźni, częściowe dysocjacyjne zaburzenie tożsamości, zaburzenie depersonalizacji-derealizacji,

zaburzenia karmienia lub jedzenia, w tym: jadłowstręt psychiczny, bulimia, zaburzenia objadania się, zaburzenie polegające na unikaniu i ograniczaniu przyjmowania pokarmu, zaburzenie Pica, zaburzenie przeżuwania i zwracania pokarmu,

zaburzenia eliminacji, w tym: moczenie mimowolne, nietrzymanie moczu,

zaburzenia cielesnego cierpienia lub cielesnych doświadczeń, w tym zaburzenia dystresu cielesnego (łagodne, umiarkowane, ciężkie), dysforia integralności ciała,

zaburzenia spowodowane używaniem substancji lub zachowaniami uzależniającymi – w zakresie substancji: zaburzenia spowodowane stosowaniem alkoholu, konopi indyjskich, syntetycznych kannabinoidów, opioidów, środków uspokajających, nasennych lub anksjolitycznych, kokainy, środków pobudzających, w tym amfetamin, metamfetaminy lub metkatynonu, syntetycznych katynonów, kofeiny, halucynogenów, nikotyny, lotnych środków wziewnych, MDMA lub leków pokrewnych, w tym MDA, leków dysocjacyjnych, w tym ketaminy i fencyklidyny (PCP), innych substancji psychoaktywnych i niepsychoaktywnych, w tym leków, w zakresie zachowań – zaburzenie związane z hazardem (głównie online, głównie offline), zaburzenie związane z grami (głównie online, głównie offline),

zaburzenia kontroli impulsów, w tym: piromania, kleptomania, kompulsywne zaburzenie zachowania seksualnego, przerywane zaburzenie wybuchowe,

destrukcyjne zachowanie lub zaburzenia dyssocjalne, w tym: zaburzenie opozycyjno-buntownicze (z przewlekłą drażliwością, gniewem i bez), zaburzenie dyssocjalne zachowania (początek w dzieciństwie, początek w okresie dojrzewania),

zaburzenia osobowości (łagodne, umiarkowane, ciężkie) oraz wybitne cechy lub wzorce osobowości, w tym: negatywna afektywność, brak przywiązania, dyssocjalność, rozhamowanie, anankastia, wzór graniczny,

zaburzenia parafiliczne (zaburzenia preferencji seksualnych), w tym: zaburzenie ekshibicjonistyczne, zaburzenie podglądania, zaburzenie pedofilne, zespół przymusowego sadyzmu seksualnego, zaburzenie frotteurystyczne,

pozorowane zaburzenia, w tym sztuczne zaburzenie narzucone sobie lub innej osobie,

zaburzenia neurokognitywne, w tym: delirium, łagodne zaburzenie neurokognitywne, zaburzenie amnezyjne oraz demencja (spowodowana chorobą Alzheimera, chorobą naczyń mózgowych, chorobą z ciałami Lewy’ego, otępieniem czołowo-skroniowym, substancjami psychoaktywnymi, w tym lekami),

zaburzenia psychiczne lub behawioralne związane z ciążą, porodem lub połogiem (z objawami psychotycznymi i bez).

Jak widzisz, istnieje mnóstwo rodzajów zaburzeń psychicznych, a ich objawy może prawidłowo zakwalifikować jedynie specjalista. Pierwsze kroki skieruj do psychologa lub lekarza psychiatry. Jeśli zachowanie bliskiej Ci osoby jest niepokojące, sprawdź, po czym poznać, że ktoś ma zaburzenia psychiczne.

Zaburzenia psychiczne – objawy

Objawy choroby psychicznej różnią się w zależności od rodzaju zaburzenia, z którym zmaga się dana osoba. Każde zaburzenie psychiczne jest inne, zwykle wiąże się jednak z problemami w sferach emocjonalnej, rozumowania, postrzegania rzeczywistości i zachowania. Cierpienie, związane z zaburzeniami, potrafi zaś skutecznie utrudnić lub wręcz uniemożliwić codzienne funkcjonowanie w społeczeństwie. Zaburzeniom psychicznym towarzyszą najczęściej skrajne emocje i zachowania, w tym m.in.: smutek, żal, rozdrażnienie, agresja, impulsywność, bezsenność, ospałość, wycofanie, niska samoocena, nadpobudliwość, ekstrawertyzm, mania. Wraz z rozwojem choroby psychicznej mogą pojawić się również: omamy słuchowe i wzrokowe, majaczenie, permanentne poczucie lęku, wiara w teorie spiskowe, przekonanie, że jest się obserwowanym lub śledzonym.

Jeśli zauważysz, że bliska Ci osoba nagle zaczęła zachowywać się zupełnie inaczej – nie radzi sobie z emocjami, z codziennymi obowiązkami, z lękiem lub żałobą, a jej zachowania są skrajne i nieakceptowane przez otoczenie – możesz pomóc rozmową i wsparciem w wyborze odpowiedniej placówki psychoterapeutycznej.

Jak leczyć zaburzenia psychiczne?

Pamiętaj, że można z powodzeniem leczyć zaburzenia psychiczne. Gdzie szukać pomocy? Skieruj swoje kroki do profesjonalnej pracowni rozwoju osobistego. Zespół psychoterapeutów czeka, aby odpowiedzieć na nurtujące Cię pytania i wdrożyć odpowiednie postępowanie. Pomoc psychologiczna zaczyna się od szczerej rozmowy, Pogłębiony wywiad pozwala poznać historię pacjenta i objawy, aby na tej podstawie określić, czy w ogóle występują u niego jakiekolwiek zaburzenia psychiczne. Jeśli tak, specjalista porównuje zdobyte informacje z kryteriami diagnostycznymi. Określa typ jednostki chorobowej oraz podtyp zaburzenia i klasyfikuje stopień nasilenia objawów. Zapada decyzja o wprowadzeniu leczenia. Jedną z głównych metod leczenia zaburzeń psychicznych jest psychoterapia. Główne rodzaje psychoterapii to:

psychoterapia psychodynamiczna,
psychoterapia poznawczo-behawioralna,
psychoterapia EMDR,
psychoterapia Gestalt,
psychoterapia psychoanalityczna.

Niektóre zaburzenia psychiczne wymagają połączenia psychoterapii z leczeniem farmakologicznym, szczególnie w przypadku nasilenia objawów.

Zastanawiasz się, na czym polegają zaburzenia osobowości? Na co dzień wcielamy się w różne role społeczne – mamy, taty, dziecka, pracownika, zawodnika – dobierając do kontekstu odpowiedni zespół zachowań. Wyobraź sobie, że osoby cierpiące na zaburzenia osobowości nie mają tej umiejętności. Dodatkowo w każdej z ról, w które starają się wcielać, widoczne są specyficzne cechy, wynikające z rodzaju zaburzenia, np. nadmierne odczuwanie lęku.

Dowiedz się, co to są zaburzenia osobowości, jakie wyróżniamy rodzaje zaburzeń osobowości, jak je rozpoznać i jak wygląda leczenie zaburzeń osobowości. Poznań z Pracownią Rozwoju Osobistego Kreska to Twoja odpowiedź na problemy i skuteczna pomoc psychologiczna.

Zacznijmy od tego, że zaburzenia osobowości to nie choroba, lecz zespół cech oraz zachowań charakterystycznych, które odbiegają od normy. Polegają na trwałym, nabytym wzorcu, który kształtuje się w dzieciństwie oraz w wieku młodzieńczym, stając się w pełni rozpoznawalnym i utrudniającym funkcjonowanie zaburzeniem w wieku dorosłym.

Badacze zgodnie twierdzą, że nie można jednoznacznie określić momentów rozpoczęcia oraz zakończenia występowania zaburzeń osobowości. Mogą one jednak ulegać modyfikacjom, ze względu na pojawiające się nowe doświadczenia i znacznie utrudniać m.in. budowanie relacji rodzinnych, karierę zawodową oraz czerpanie radości z pasji. Do przyczyn zaburzeń osobowości zalicza się m.in. warunki środowiskowe, relacje rodzinne, w których dorastaliśmy oraz doświadczenia traum i konfliktów. Krzywda, brak poczucia bezpieczeństwa i autonomii w dzieciństwie mogą mieć znaczny wpływ na zaburzenia osobowości lub inne, poważniejsze schorzenia o podłożu psychicznym.

Sprawdź, jakie są rodzaje zaburzeń osobowości. Dowiedz się, jak je rozpoznawać i leczyć, aby poprawić jakość swojego życia lub bliskiej Ci osoby.

Co to są zaburzenia osobowości – definicja, rodzaje, kryteria diagnostyczne

W psychologii osobowość (z ang. personality) rozumiana jest jako wewnętrznie spójne, trwałe zespoły cech i wzorców, za sprawą których myślisz, czujesz, porozumiewasz się i zachowujesz w określony sposób. Niełatwo poddają się zmianom, dzięki czemu Twoja osobowość czyni Cię niepowtarzalną istotą ludzką. Jeśli jednak Twoje zachowanie jest permanentnie sztywne, dalece odbiegające od społecznych norm, może się okazać, że cierpisz na jedno z zaburzeń osobowości. Sprawdź, jakie są przyczyny i objawy zaburzeń osobowości.

Definicja zaburzeń osobowości

Zaburzenie osobowości (z ang. personality disorder) jest zaburzeniem psychicznym, które polega na funkcjonowaniu człowieka zgodnie z trwałymi, nie przystosowawczymi wzorcami relacji ze środowiskiem, myślenia o nim i postrzegania, zakorzenionymi tak głęboko, że powodują problemy w życiu społecznym.

Każdy człowiek ma zespół indywidualnych, długotrwale utrzymujących się cech i sposobów interakcji z innymi ludźmi oraz światem zewnętrznym. Jednak osoba z zaburzeniami osobowości zawsze zachowuje się w sposób odmienny, znacznie odbiegający od oczekiwań społecznych, charakterystycznych dla jej kultury. Stwarza to problemy i wywołuje stres, konflikty, upośledza zdolność tworzenia i utrzymywania więzi społecznych, a także uniemożliwia osiąganie realistycznych celów życiowych

Rodzaje zaburzeń osobowości

Odmienność w charakterze oraz sposobie zachowywania się przejawia się różnie w zależności od rodzaju zaburzenia. Klasyfikacja DSM-5, autorstwa Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego, uwzględnia dziesięć rodzajów zaburzeń osobowości, podzielonych na trzy grupy: A, B i C.

Zaburzenia osobowości – grupa A (ekscentryczność, dziwaczność):

osobowość paranoiczna,
osobowość schizoidalna,
osobowość schizotypowa.

Zaburzenia osobowości – grupa B (impulsywność, dramatyzm, zmienność):

antyspołeczne zaburzenie osobowości,
osobowość histrioniczna,
osobowość narcystyczna,
osobowość borderline (z pogranicza).

Zaburzenia osobowości – grupa C (nerwowość, lękliwość):

osobowość unikowa,
osobowość zależna,
zaburzenia osobowości obsesyjno-kompulsywne (anankastyczne).

W najnowszym wydaniu Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób – ICD-11 (2022) – nie wyróżnia się z kolei konkretnych typów zaburzeń osobowości, opierając diagnozę na jednej lub kilku dominujących, nieadaptacyjnych cechach charakteru, które znacząco i negatywnie wpływają na życie pacjenta. Owe cechy charakteru, składające się na zaburzenia osobowości, to: negatywna emocjonalność, dystans, dyssocjalność, odhamowanie, anankastyczność, wzorzec borderline.

Zaburzenia osobowości – jak je rozpoznać?

Nieleczone zaburzenia osobowości prowadzą do utrwalenia wzorca patologicznych zachowań i odczuwania, a w konsekwencji do wyobcowania, ciężkich stanów depresyjnych, a nawet myśli samobójczych. Przewlekłość oraz stabilność, a więc sztywność wzorców zachowań, znacząco pogarszają jakość życia i funkcjonowanie w społeczeństwie.

Jednym z głównych kryteriów rozpoznania jest wystąpienie zaburzeń osobowości przed osiągnięciem pełnoletniości. Istotne jest również wykluczenie innych przyczyn, w tym reakcji na współistniejące schorzenia.

Jakie wyróżniamy wzorce zaburzonego zachowania?

Paranoidalne – nieufność, podejrzliwość wobec innych ludzi, motywy ich działania interpretowane są bowiem jako wrogie.

Schizoidalne – oderwanie, wycofanie się z relacji społecznych, ograniczona ekspresja emocjonalna.

Schizotypowe – uczucie dyskomfortu w bliskich związkach, zaburzenia poznawcze lub percepcyjne, ekscentryczność.

Antyspołeczne – lekceważenie, łamanie norm społecznych oraz praw innych ludzi.

Histrioniczne – nadmierna emocjonalność, zabieganie o uwagę innych.

Narcystyczne – potrzeba bycia podziwianym, pretensjonalność, brak empatii.

Borderline – niestabilność w związkach międzyludzkich, lęk przed odrzuceniem, niestałość obrazu siebie, afektu i znaczna impulsywność.

Unikowe – zahamowanie społeczne, poczucie nieadekwatności, nadwrażliwość na krytykę.

Zależne – uległość, nadmierne przywiązanie w związkach, które wynika z potrzeby pozostawania pod opieką.

Obsesyjno-kompulsywne – potrzeba kontroli, uporządkowania, perfekcjonizm.

Opisy wzorców zaburzonego zachowania mogą pomóc w rozpoznaniu głównych objawów zaburzeń osobowości. Jednak do pełnej diagnozy wymagana jest konsultacja z psychoterapeutą, który wesprze również w wyborze najlepszej metody leczenia.

Na czym polega leczenie zaburzeń osobowości?

Leczenie zaburzeń osobowości polega na wprowadzeniu długoterminowej psychoterapii. W niektórych przypadkach wymagana jest również farmakoterapia. Rokowania różnią się natomiast w zależności od rodzaju zaburzenia osobowości, patogenezy, obrazu klinicznego, wieku, w którym rozpoznano u pacjenta dane zaburzenie oraz od trwałości i nasilenia danych cech, dynamiki zmian i motywacji pacjenta.

Psychoterapia osoby z zaburzeniami osobowości powinna uwzględniać ponadto wsparcie rodziny i bliskich pacjenta, w tym terapię par i terapię rodzinną. Relacja terapeutyczna z pacjentem powinna być oparta na zaangażowaniu i zaufaniu z obu stron. Wtedy możemy mówić o skutecznym leczeniu jedną z wybranych metod, opartych na dowodach naukowych:

psychoterapia psychodynamiczna,

terapia dialektyczno-behawioralna,
terapia poznawczo-behawioralna dla zaburzeń osobowości,
terapia schematów,
psychoterapia skoncentrowana na przeniesieniu,
terapia oparta na mentalizacji,
terapia poznawczo-analityczna,
trening rozwiązywania problemów i zarządzania emocjami STEPPS,
programy psychoedukacyjne dla zaburzeń osobowości.

Postaw na efektywne leczenie zaburzeń osobowości. Poznań z Pracownią Rozwoju Osobistego Kreska oferuje wsparcie doświadczonych terapeutów.

Zaburzenia psychiczne – objawy, rodzaje, sposoby leczenia